Allerheiligen en Allerzielen

In deze periode van het jaar, eind oktober en begin november, worden binnen de verschillende geloofsgemeenschappen geliefden en dierbaren die in het voorafgaande jaar (of ook daarvoor) gestorven zijn, herdacht. Dit van oorsprong Katholieke gebruik is in de loop der tijd door verschillende geloofsrichtingen overgenomen, met name het onderdeel Allerzielen. Onderstaand een toelichting op het ontstaan en de invulling van Allerheiligen en Allerzielen.

Heiligverklaring 

In veel gevallen ontwikkelde zich de verering van een heilige spontaan. Dit betrof meestal een plaatselijke missionaris, bisschop of in sommige gevallen een koning of martelaar. De heiligverklaring (canonisatie) werd in die gevallen verricht door één of meerdere bisschoppen, die de relieken van de heilige liet opgraven en in een speciaal kistje waarin kostbare zaken bewaard worden (reliekschrijn) liet plaatsen, dat vervolgens tijdens een plechtige mis ter verering op of in een altaar werd geplaatst. De Kerk verkondigt met een heiligverklaring haar vertrouwen, dat de betreffende persoon de nabijheid van God bereikt heeft. De Kerk bidt om die reden niet langer vóór, maar mét deze overledene.

In de van oorsprong katholieke traditie is het gebruikelijk dat de heiligen en martelaren een eigen naamdag kregen, die vaak viel op hun sterfdag. Vandaag de dag vieren we nog verschillende van deze naamdagen. De twee bekendste zijn die van Sint-Nicolaas op 5 december en die van Sint-Franciscus, de heilige die een bijzondere band met dieren had. Dit is op 4 oktober, dierendag.

Omdat er meer heiligen zijn dan beschikbare dagen, werd besloten om één algemene dag in te voeren waarop de nagedachtenis van alle heiligen gevierd zou worden en dat werd Allerheiligen.

Allerheiligen

Bij de kerkelijke viering van Allerheiligen, jaarlijks op 1 november, worden kerkdiensten opgedragen aan alle heiligen. Het leven van de heiligen die in de hemel verblijven, wordt herdacht en als voorbeeld gesteld voor een goed christelijk leven. Op de avond vóór en op de middag en avond van Allerheiligen worden voorbereidingen getroffen voor het feest van Allerzielen op 2 november. In Rooms-Katholieke en meerdere streken van het land worden de kerkhoven en graven schoongemaakt en onder andere met bloemen en speciale kaarsen versierd.

Allerzielen

De dag na Allerheiligen, 2 november, wordt Allerzielen gevierd. Allerzielen betekent het ‘feest van alle zielen’. Ook dan worden de doden herdacht, maar nu ligt de focus op de dierbaren die met name in het voorafgaande jaar gestorven zijn. Door de vaststelling van de gedenkdag op 2 november wordt de band van deze herdenking met Allerheiligen beklemtoond. Zo wordt benadrukt dat Gods volk één gemeenschap vormt.

Op Allerzielen komen in de katholieke kerk, maar ook in vele andere geloofsgemeenten, mensen bij elkaar om hun dierbaren en geliefden die in het voorafgaande jaar of daarvoor gestorven zijn, te gedenken. Vaker dan vroeger kiezen protestantse gemeenten het ‘katholieke’ Allerzielen ook als moment om de overledenen te gedenken. Dominee B.: ‘Bidden voor overledenen is, denk ik, typisch katholiek. Wij bidden vooral voor de nabestaanden.’

Op Allerzielen komen in de katholieke kerk, maar ook in vele andere geloofsgemeenten, mensen bij elkaar om hun dierbaren en geliefden die in het voorafgaande jaar of daarvoor gestorven zijn, te gedenken. Vaker dan vroeger kiezen protestantse gemeenten het ‘katholieke’ Allerzielen ook als moment om de overledenen te gedenken. Dominee B.: ‘Bidden voor overledenen is, denk ik, typisch katholiek. Wij bidden vooral voor de nabestaanden.’

Gedachteniszondag, Eeuwigheidszondag, Alom Gedenken of ook Allerzielen: onder verschillende namen organiseren protestantse kerken diensten en bijeenkomsten om overleden dierbaren te gedenken. Dat gebeurt steeds vaker begin november en niet meer op de laatste zondag van het kerkelijk jaar: Reformatiedag of op oudejaarsavond.

Allerzielen in Nederland

Vandaag de dag wordt Allerzielen in Nederland veelal gevierd door het aansteken van kaarsen, het noemen van de namen van overledenen tijdens een kerkviering of door een bezoek aan het graf of de plaats waar de urn staat of de as uitgestrooid is. Ellen Nooren Uitvaartverzorging denkt graag met u mee hoe u een mooi herdenkingsritueel voor uw dierbare vorm kunt geven. 

Anita is met haar gezin dit jaar bij het graf van hun op 2 november eerstgeboren, gestorven zoontje Maarten, en bij het graf van haar vader. 

Ellen maakt dit jaar met haar gezin het graf van haar moeder Jeanne mooi met bloemen, kaarsen en kunstwerken van de kleinkinderen. Zij gedenkt ook oom Ben, zijn vrouw Ad en oom Freerk. En (schoon-)zus Anke, die als laatste en jongste en veel te vroeg, op 54-jarige leeftijd afgelopen zomer gestorven is.

In Groningen wordt Allerzielen dit jaar o.a. gevierd met een concert in de San Salvatorkerk. En op 31 oktober is er het Nationaal Allerzielen Concert in de Nieuwe Kerk in Groningen.